Książki zdrożały w ubiegłym roku o kilkanaście procent, czyli w większym stopniu niż wynikałoby to z samej zmiany podatku VAT, którego stawka wzrosła z 0 do 5 proc. – wskazują szacunki Biblioteki Analiz, chociaż dane GUS mogą sugerować nieco mniejsze podwyżki.
Wyższy VAT na książki ( 5 proc. zamiast stawki zerowej) obowiązuje już od 15 miesięcy, jednak przez pierwsze trzy miesiące można jeszcze było kupić pozycje bez VAT-u z uwagi na okres przejściowy.
Przed wprowadzeniem podwyżki wydawcy i hurtownicy alarmowali, że ceny wzrosną nawet o 10-20 proc. Łukasz Gołębiewski, prezes Biblioteki Analiz szacuje, że ceny wzrosły w 2011 roku o ok. 11-12 proc. Jego zdaniem, wzrostowi cen książek towarzyszył spadek ich sprzedaży, co wynikało stąd, że wydawcy publikowali mniej tytułów, żeby upłynnić zapasy, które w I kw. 2011 r. można jeszcze było sprzedać ze stawką zerową.
GUS nie publikuje szczegółowych danych dotyczących tempa wzrostu cen książek. Łączna pozycja, w której uwzględnia książki, gazety, czasopisma oraz artykuły kreślarskie i malarskie, wskazuje na średnioroczny wzrost cen w 2011 roku o 3,3 proc. Jednocześnie inne dane wskazują, że ta sama grupa towarów odnotowała średnioroczny wzrost sprzedaży wyrażony w cenach bieżących o 2,9 proc., co oznaczałoby niewielki realny spadek sprzedaży.
Warto przy tym zauważyć, że ceny rosły w dość zrównoważonym tempie w zeszłym roku, sprzedaż natomiast, po silnym spadku w I kwartale, poprawiła się w kolejnych miesiącach, co potwierdza tezę o „czyszczeniu” magazynów księgarskich. Niestety, początek tego roku znów wygląda słabo. W lutym sprzedaż książek, gazet i artykułów kreślarskich była w cenach bieżących niższa o 4,8 proc. niż przed rokiem, a realnie spadła o 8,3 proc.
Przepisy dyrektywy Rady 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej pozwalają państwom członkowskim stosować obniżoną stawkę VAT na książki w wysokości nie niższej niż 5 proc. w odniesieniu do towarów i usług wymienionych w załączniku III do ww. dyrektywy. Mieszczą się tam m. in. książki. W Polsce co prawda obniżona stawka VAT wynosi obecnie 8 proc., jednak książki udało się objąć najniższą dozwoloną prawem Unii Europejskiej preferencyjną stawką podatku VAT.
Powrót do 0 proc. stawki wymagałby w zasadzie odpowiedniej zmiany dyrektywy, co wydaje się mało prawdopodobne.
0-proc. VAT na książki udało się zachować tylko w dwóch państwach – Irlandii i Anglii. 3-proc. stawka obowiązuje w Luksemburgu i w Hiszpanii, a we Włoszech 4 proc. W większości państw stawka na książki mieści się w przedziale od 5 proc. do 10 proc.
Minister finansów uważa, że wyższy VAT nie jest przyczyną spadającego czytelnictwa książek w Polsce. W odpowiedzi na interpelację poselską, podaje:
„ (…) odnosząc się do kwestii spadku czytelnictwa w Polsce, należy stwierdzić, iż wzrost stawki VAT nie musi automatycznie oznaczać obniżenia sprzedaży książek i spadku czytelnictwa. Przykładowo w Danii, gdzie VAT na książki wynosi 25 proc., książki czyta proporcjonalnie dwa razy więcej osób niż w Polsce, gdzie mimo utrzymywania od wielu lat na niezmienionym poziomie 0-procentowej stawki VAT w odniesieniu do książek postępuje spadek czytelnictwa. A zatem przyczyną powyższego zjawiska nie są kwestie podatkowe” (odpowiedź z dnia 21 października 2010 r. na interpelację nr 18052).
Katarzyna Rola-Stężycka – Tax Care
Fot. Getty Images