Pomimo, iż większość zawieranych umów sprzedaży oraz świadczonych usług skutkuje koniecznością zapłaty VAT-u, warto pamiętać o dwóch dość istotnych wyłączeniach.
Prawo podatkowe przewiduje dwa wyjątki od reguły powszechności podatku od towarów i usług.
Pierwszym z nich są czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Takie uregulowanie wynika z pewnego rodzaju działań prewencyjnych, przeciwdziałających działaniom sprzecznym z prawem, takim jak paserstwo, handel narkotykami, prostytucja itp. Chodzi o to, aby poprzez opodatkowanie takich zachowań nie doszło do ich legalizacji.
UWAGA! Drugim, przewidzianym w ustawie o VAT wyłączeniem z obowiązku opodatkowania danej transakcji podatkiem od towarów i usług, objęte zostało zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.
Ustawodawca nie wskazał zakresu pojęcia transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Można zatem uznać, że należy je utożsamiać z szeroko rozumianą dostawą towarów, obejmującą wszelkie czynności skutkujące przeniesieniem prawa do rozporządzania ich przedmiotem jak właściciel, takie jak sprzedaż, zamiana, darowizna.
Pojęcie przedsiębiorstwa należy rozumieć jako zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej, w szczególności obejmujący takie składniki jak nazwa, składniki majątku, wszelkie prawa wynikające z różnego rodzaju umów lub stosunków prawnych.
Istotne jest istnienie funkcjonalnego i organizacyjnego powiązania poszczególnych składników majątku, których wykorzystanie umożliwia prowadzenie działalności gospodarczej.
WAŻNE! Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje więc wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.
W przypadku, gdy poszczególne składniki przedsiębiorstwa zostaną na mocy porozumienia stron wyłączone z transakcji zbycia przedsiębiorstwa, nie można mówić o faktycznym zbyciu przedsiębiorstwa, ale tylko składników majątku. Oznacza to, że w takim przypadku brak jest podstaw do wyłączenia takiej transakcji z obowiązku VAT.
Warto jednak podkreślić, że w sytuacji, gdy wielokrotne zbycie poszczególnych składników przedsiębiorstwa następuje na rzecz jednego nabywcy, to kolejne transakcje należy traktować jako zbycia przedsiębiorstwa, nawet w przypadku, gdy następują one w określonym przedziale czasowym.
W przypadku zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa stosuje się regulacje analogiczne do całego przedsiębiorstwa. Podatnik powinien pamiętać, że aby część mienia przedsiębiorstwa mogła zostać uznana za zorganizowaną jego część, musi posiadać zdolność do niezależnego działania jako samodzielny podmiot gospodarczy.
Wchodzące w skład zorganizowanej części przedsiębiorstwa składniki majątku, zarówno materialne, jak i niematerialne, muszą umożliwić nabywcy podjęcie działalności gospodarczej w ramach odrębnego podmiotu gospodarczego.
Elżbieta Węcławik, Dominik Mędrzycki – Tax Care
fot. Getty Images